چه شیرین کننده ای با چای، بهترین طعم را به ما می دهد؟ از لحاظ علم تغذیه و بهداشت چطور؟ کدام شیرین کننده بهترین اثر را روی سلامت بدن ما خواهد داشت؟ آیا استفاده از قند یا شکر انتخاب مناسبی است؟
هر چند تلخی و گسی چای یکی از مهمترین دلایل شهرت و مصرف جهانی آن است، استفاده از شیرین کننده ها به همراه چای بسیار معمول و همه گیر است. در این مقاله مطالعات انجام شده در خصوص بهترین شیرین کننده ها جهت مصرف با چای را ارائه خواهیم کرد.
قند، نقل و شکر سفید
سالهاست که یافته های علمی اثبات کرده اند قند، نقل یا شکر سفید که در کشور ما بیشترین اقبال را در مصرف به همراه چای دارد، به جز یک لذت لحظه ای کوتاه، چیزی به بدن ما نمی رساند. مصرف بیش از حد این شیرین کننده ها همراه چای می تواند عواقب ناخوشایندی برای سلامتی مثل آلزایمر، پوسیدگی دندان و دیابت و بیماری های دیگر به همراه داشته باشد.
مقدار توصیه شده برای استفاده از قند در روز حداکثر هشت عدد است که بهتر است در هر وعده نوشیدن چای حداکثر از دو عدد قند یا معادل آن شکر استفاده نماییم، هر حبه قند دارای وزنی حدود سه گرم است پس استفاده از بیست و چهار گرم شکر در روز حداکثر میزان مجاز برای مصرف است.
مصرف ده حبه قند اضافی در طول روز، میتواند باعث افزایش حدود ۱۰ کیلوگرم وزن در طول سال شود. افزایش وزن، عوارض فراوانی از ابتلا به بیماریهای قلبی گرفته تا دیابت به همراه دارد. جایگزین‌هایی که برای آنها پیشنهاد خواهیم کرد در صورت مصرف به اندازه و متعادل، نه تنها به سلامتی ما آسیبی نمی رسانند، بلکه می‌توانند باعث بهبود وضعیت سلامت بدن ما شوند. تلاش ما بر این است که علاوه بر تمرکز و تاکید بر روی فواید غذایی خوراکی های طبیعی، در حفظ لذت درک طعم تلخ و گس چای نیز کوشا باشیم.
شیرین کننده های طبیعی به خوبی با طعم چای سیاه ترکیب می شوند. تنوع شیرین کننده های موجود ممکن است باعث سردرگمی ما شود ولی اکثر آنها با توجه به در دسترس بودن، ارزش امتحان کردن را دارند. بدیهی است هر چه طعم چای دم شده لطیف تر باشد، شیرین کننده کمتری مورد نیاز است.
چه شیرین کننده هایی می توانند چای را به جای شکر شیرین کنند؟
شیرین کردن چای با عسل
اولین جایگزین در دسترس عسل طبیعی است. مصرف عسل همراه چای علاوه بر شیرین کنندگی روش موثری در پیشگیری و درمان سرماخوردگی است. طیف گسترده ی طعم های عسل موجود در بازار سلیقه های مختلف را پوشش می دهد. همراه کردن ترکیب چای و عسل با افزودنی‌های دیگری مانند لیمو، نعناع، زنجبیل و ادویه‌هایی که شیرینی آن را متعادل می‌کنند، بر لذت نوشیدن چای تاثیر مثبت می گذارد.
در فصل زمستان ترکیب عسل و چای می تواند باعث گرمی بیشتر بدن ما شود. عسل به خاطر ساختار خود تاثیرات بسیار ناچیزی بر سطح انسولین و سطح گلوکز خون می گذارد. تصور موجود در بین بعضی مردم این است که عسل در تماس با حرارت بالا برخی خواصی خود را از دست می دهد ولی تحقیقی علمی که این موضوع را تایید کند وجود ندارد. ولی شاید منطقی باشد که در صورت استفاده از عسل و چای به صورت همزمان، چای را کمی خنک تر مصرف کنیم.
چای و استویا، شیرین کننده ی بی ضرر
مصرف استویا در سال های اخیر با رشد فزاینده ای در کشور ما روبرو است. این شیرین کننده، برگ های گیاه Stevia rebaudiana است و چند صد برابر از قند و شکر شیرین تر است، بدون کربوهیدرات و کالری اضافه. به همین دلیل استویا در لاغری و حفظ تناسب اندام به ما کمک شایانی می کند. این شیرین کننده ی گیاهی گلوکز خون را افزایش نمی دهد.
با این اوصاف، به نظر می رسد استویا انتخاب مناسبی برای استفاده به منظور شیرین کردن چای باشد ولی مساله ای که باعث رنجش خاطر دوستداران طعم چای می شود، مزه‌ی اضافه ای است که به چای وارد می کند و به مذاق بسیاری از مردم سازگار نیست. حس شیرینی استویا با کمی تاخیر در دهان ایجاد و باقی می ماند و طعم خاص و کمی تلخی به جا می گذارد که مورد پسند همه نیست. این موضوع سلیقه ای است و بهتر است هر کسی این طعم را یکبار تجربه کند و با دلخواه خود بسنجد.
چای همراه خرما، توت خشک یا انجیر، شیرین کننده های طبیعی
خرما، توت و انجیر، رایج ترین جایگزینهای موجود برای قند است. این خوراکی ها بدن ما را از پوکى استخوان در امان نگه داشته، حافظه را تقویت ، استرس را کاهش، سستی بدن را رفع، دهان را خوشبو و گرفتگی عضلانی را بهبود می بخشد. خرما و توت و انجیر دارای میزان زیادی قند از نوع فروکتوز هستند که مصرف آنها حتی برای افراد دیابتی نیز ضرری ندارد. اما فراموش نکنیم که مقدار مصرف آنها را کنترل نموده و تعادل را در مصرف آن ها رعایت نماییم.
کالری این مواد غذایی تقریبا برابر با قند است یعنی به ازای مصرف هر یک گرم از آنها، چهار کیلوکالری انرژی به بدن می رسد. بنابراین مصرف بیش از اندازه ی هر کدام از آنها، مانند قند و شکر می تواند باعث چاقی شود.
انرژی دریافتی بدن با خوردن سه حبه قند تقریبا برابر دوازده کیلوکالری است. در استفاده از خرما ، توت خشم و انجیر و … همراه با چای به دلیل استفاده بیشتر، میزان کالری دریافتی برابر با 50 الی 60 کیلو کالری است. برخی معتقدند همراهی این مواد با چای داغ باعث جذب بهتر قند موجود در آنها شده اما انرژی آنها به خوبی جذب بدن نمی شود و بعضی از مزایای آنها از بین می رود.
آیا این یک موضوع علمی است؟
البته به صورت علمی روی این نظریه کار نشده است و نمی توان در خصوص درصحت و سقم آن نظر قاطعی داد. زیرا چنان که می دانیم در تهیه شیره خرما، توت و … این مواد را می جوشانند. با این عمل مواد مغذی خرما و دیگر مواد به داخل آب منتقل می شوند و شیره که حاصل غلیظ نمودن این آب است بسیار مقوی و سرشار از مواد غذایی مفید و متنوع است.
بعضی کارشناسان معتقدند که بهترین شیره از نظر مواد مغذی موجود در آن، در دمای شصت تا هفتاد درجه سانتیگراد به دست می آید؛ زیرا مواد مغذی موجود در آنها از بین نخواهند رفت. با توجه به اینکه دمایسوختن دهان در بزرگسالان حدود 70 درجه سانتیگراد است و دمای مطلوب چای داغ نیز بین افراد مختلف شصت تا هفتاد درجه سانتیگراد است.
مصرف خرما، کشمش یا انجیر خشک با چای نمی تواند باعث از بین رفتن مواد غذایی ارزشمند هیچکدام از این دو خوراک مفید و در دسترس باشد. تنها نکته ای که باید به آن توجه شود، مقدار مصرف این مواد غذایی در روز است که باید متناسب با وزن بدن و میزان کالری دریافتی ما در طی روز باشد. توصیه کارشناسان برای افراد لاغر، خوردن روزانه ۶ عدد خرما با یک لیوان شیرپرچرب است. اما افراد چاق بهتر است خرما را به تنهایی و همراه با چای مصرف کنند.
برتری شیرین کننده های طبیعی چای نسبت به قند و شکر
برای بالا بردن ارزش تغذیه‌ای یک وعده چای روزانه‌ای که قرار است بنوشید، آن را با حجم متعادلی از خوراکی‌های شیرین و البته مغذی مانند خرما، عسل، کشمش، توت یا انجیر، همراه کنید. قند و شکر معمولی، فقط انرژی دارند و هیچ ریزمغذی خاصی به بدن نمی‌رسانند اما خوراکی‌های شیرینی مانند خرما، نوعی میوه محسوب می‌شوند و مصرف روزانه آنها همراه چای اشکالی ندارد.
تقریبا هر سه خرما، برابر با یک واحد میوه است. خرما، حاوی ویتامین‌ها، املاح معدنی و برخی نمک‌های مورد نیاز بدن هم است. این میوه گرمسیری، حاوی رنگدانه‌هایی است که به‌عنوان مواد ضد سرطان و پیشگیری‌کننده از بیماریهای قلبی و عروقی در بدن عمل می‌کنند. بنابر این، عادت به نوشیدن چای همراه با خرما یا کشمش در کنار یک نوشیدنی گرم و مطبوع، ریزمغذی‌های فراوانی به بدنمان می‌رساند.
شیره ی خرما
شیره ی خرمای قهوه ای ساختاری غلیظ و مقوی دارد و با طعمی مطبوع و بسیار شیرین طعم چای سیاه را کاملاً تقویت می کند.
چای و کشمش یا مویز، شیرین کننده های بی ادعا
همانطور که گفتیم اولین گزینه پر مصرف با چای در بین ما ایرانی ها قند و شکر است، بهتر است بدانید که قند به خودی خود ضرری برای همراه شدن با چای ندارد ولی مشکل اصلی میزان مصرف بالای آن است که می تواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد.
کشمش شاید از لحاظ خواصی مانند داشتن ویتامین و مواد معدنی در رتبه خوبی در مقایسه با خرما قرار نداشته باشد، اما یک خاصیت منحصر به فردی که می توان در آن مشاهده کرد، اندازه کوچک آن است. فراموش نکنید که در میزان مصرف کشمش نیز باید تعادل رعایت شود و نباید بیش از 10 الی 15 عدد استفاده شود.
مصرف چای با کشمش، در حقیقت یک آنتی اکسیدان قوی تولید می کند که نه تنها ضرری برای بدن ندارد بلکه حافظه را تقویت کرده، کلسترول بدن را از بین می برد. استرس را کاهش داده و دهان رو خوشبو می کند، گزینه ی خوبی به حساب می آید. مویز از ابتلا به آلزایمر، سرطان و دیابت جلوگیری می کند. ترکیبات سیاه یا قرمز موجود در مویز موسوم به آنتوسیانین و پلی فنولیک دارای خواص ضد سرطانی و ضد آلزایمری است.
مویز
مویز حاوی اسید چرب امگا 3 و امگا 6 است. همچنین میتواند از تصلب شرایین یعنی سفتی و سختی رگ ها و چسبندگی پلاکت ها جلوگیری کند. مویز به کاهش غلظت خون و انبساط رگ های خونی کمک می کند، موجب تقویت معده شده و در بهبودی کسانی که مشکلات گوارشی دارند موثر است. این خوراکی طبیعی به درمان بیماریهای قلبی کمک کرده و فشار خون را پایین می آورد.
مویز اثرات ضد درد ، ضد باکتری دارد. این خوراکی خوشمزه اثرات محافظت کنندگی از کبد، سیستم ایمنی و قلب را دارد. مویز برای بیماران دیابتی مناسب است. همچنین بهترین انتخاب برای کم خونی و جایگزین قرص آهن است. نوع دانه دار مویز از نوع بی دانه آن مرغوب تر است. مصرف مویز با چای می تواند جایگزین خوبی برای قند باشد به شرطی که چای را خیلی داغ مصرف نکنیم و در مصرف کشمش یا مویز تعادل را رعایت کنیم.
چای و نبات، شیرین کننده ی چند منظوره
نبات به خودی خود یک نوع قند به حساب می آید که از نیشکر تهیه می شود. در واقع اگر بخواهیم به طور ساده فرآیند تولید نبات را توضیح دهیم باید گفت که تنها کافیست یک محلول اشباع قند ساکارز یا همان شکر در آب به وجود آورید و طبق یک سری مکانیزم های فیزیکی نبات خود را آماده کنید.
از نظر معایب تفاوت چندانی با قند ندارد ولی نکته بسیار خاصی که در استفاده از نبات به عنوان یک شیرین کننده می توان به آن اشاره کرد این است که نبات بر خلاف شکر و قند دارای خواص فوق العاده ی دیگری در هنگام مصرف با چای نیز هست که از آنها به از بین بردن درد، سرفه، خروسک ، نفخ و سردی نام برد.
میوه های خشک
میوه های خشک شیرین، به طور طبیعی طعم چای سیاه را شیرین کرده و به میزان قابل توجهی از مواد مغذی غنی می کنند. استفاده از میوه های خشک با توجه به طبیعی بودن اثر بدی روی سلامتی ما نخواهد داشت و یک انتخاب کاملا سلیقه ای است. چای را با میوه های خشک مختلف امتحان کنید و طعم مورد علاقه ی خود را انتخاب و مصرف کنید.
شیرین بیان
ریشه شیرین بیان یکی از قدیمی ترین محصولات شیرین کننده است. طعم مشخصی دارد. به همین دلیل است که شیرینی شیرین بیان یک ترکیب جالب برای دمنوش های گیاهی است. این شیرین کننده همانند نعنا و بادرنجبویه شاداب کننده و مثل دارچین و میخک گرم کننده است.
انواع شیرینیجات
خوردن چای با بیسکویت‌های سبوس‌دار یا کیک، شکلات و… راه حل خوبی نیست. کالری این مواد آن قدر بالاست که به هیچ‌وجه حتی قابل مقایسه با انرژی دریافتی از قند نیست.
به جای شکر از چه شیرین کننده ای همراه چای استفاده کنیم… یا شاید اصلاً هیچ؟
جایگزین های شکر سفید برای استفاده با چای بسیار زیاد و متنوع است. مطمینا موارد بسیار دیگر ممکن است به ذهن مان خطور کند که در لیست بالا نیامده است. نکته قابل توجه این است که سالم ترین و بهترین چای، چایی است که بدون هیچ گونه شیرین کننده سرو شود. تنها در این صورت است که می توانیم طعم تلخ و گس واقعی چای را کشف کنیم و از آن لذت ببریم.
اگر نمی‌توانید طعم شیرین را کنار بگذارید، بهتر است از جایگزینهای شکر در حد اعتدال استفاده کنید و به این نکته توجه کنید که طبیعی بودن شیرین کننده ها و دوری از اسانسهای شیمیایی ضامن سلامت بیشتر بدن ما خواهد بود.